 |
| Derick |
 |
| Sangakuribot a kaggo |
 |
| Kinurkuribot a kaggo iti maysa a pagtagilakuan iti igid ti Maharlika Hi-way idiay Cabaggan, Pamplona, Cagayan. 50 pisos ti gagangay a presio ti sangakuribot. |
Gagangay a maal-ala iti akin-amianan a paset ti
probinsia ti Cagayan, saan laeng a masida ti bagas ti kaggo, maar-aramid pay ti
kalubna nga apog ken kas souvenir item…
MAYSA ti kaggo kadagiti
pagaayat a taraon ti adu a taga-Cagayan. Kadawyan a mapalkang a matinep iti
digo sa marekaduan iti asin, lasona ken laya. Maisagsagana pay a kas bugguong
wenno torta. No saan, mailaok iti dinengdeng, miki wenno sopas.
Gagangay a maal-ala ti kaggo iti akin-amianan
a paset ti Cagayan. Maysa a klase ti kabibi daytoy a sidaen nga agbibiag iti
brackish water wenno salado (‘tay naap-apgad iti danum-tamnay ngem di met kas
kaapgad ti danum baybay). Kuna dagiti agtartaraken iti kaggo a mabalin nga
agbiag ti kaggo iti uppat agingga iti lima tawen.
Kadawyan a dua ket gudua a pulgada ngem adda
dagiti nairepreport a dakdakkel pay ti kadadakkel dagiti kaggo. Addaanda iti
napuskol a nagbukel (oval) nga ukis wenno kalub nga addaan iti sumagmamano a
sagursor. Nasileng ken nalamuyot ti akin-uneg a paset ti ukis. Nabungkong
dagiti babbai idinto a naak-akikid dagiti lallaki.
Masarakan dagiti kaggo kadagiti nalubo wenno
kadaratan a paset ti sabangan iti asideg ti baybay a matinep iti danum wenno
kadagiti pasetna a maabbatan no agugot wenno bumassit ti danum. Saan nga agbiag
ti kaggo iti naad-adalem ngem iti lima a metro ti kaunegna a danum. Kadawyan a
kadagiti kanipaan ti pagtaltalinaedanda gapu kadagiti lumot,nagrupsa wenno
nalukneng a paset ti mula nga idanon ti ayus iti ayanda ti kangrunaan a
taraonda. Agbiagda ketdi uray no saan a kanipaan ken mabalin pay a taraknen (in
captivity) babaen ti panangaramid iti assideg nga alad wenno screen.
Awan pay ti naan-anay a palawag no kasano ti
panagadu dagiti kaggo ken no ania dagiti kasapulan iti aglawlaw tapno
makapagitlogda. Adu ketdi ti agkunkuna a mairusat ti panagitlog wenno
panagaduda iti panagtamnay ken panagapgad ti danum.
Mabukel ti ukis ti kaggo iti uneg ti 24 nga
oras kalpasan ti pertilisasion. Mayakar-akar dagiti babassit pay a kaggo ngem
no nataengandan, manmanon ti mayakar wenno makaakar pay. Pagaayat met a kanen
dagiti lames, pasayan, rasa, billit ken atap a pato dagiti babassit pay a
kaggo.
Nalabon ti makurimes a kaggo kadagiti asideg
ti baybay a paset ti Pamplona, Abulug, ken Aparri. Iti Pamplona, adda dagitay
puesto nga aglako ti kaggo iti igid ti kalsada nasional a pakailaklakuan pay
dagiti rasa ken ikan. Naikabil dagitoy iti nalaga a bulong ti nipa nga
agduduma iti kadadakkelna a pagbatayan ti presio depende iti kaadu ken
kadadakkelda.
Iti kaugot ti karayan ti kasayaatan a
panagkurimes iti kaggo. Adda latta maala uray ania a bulan, uray matutudo.
Isuna laeng ta ti kinalamiisna ti idian dagiti agala no panawen ti matutudo.
Daddadakkel ketdi ti maala iti adalem ngem iti ababaw a paset ti karayan.
Agduduma ti wagas dagiti agkurimes iti kaggo.
Adda dagitay karkarawaenda, adda met dagitay agusar iti kumpay a pagsawar. No
addan lumanitok a nasaprud ti kumpay, ay, ket kaggo daytan! Ad-adu ketdi ti
agusar iti sakada babaen ti panangibaddekda iti mapattapatta nga ayan dagiti
kaggo.
Iti asideg dagiti nipa ti kaaduan a
pakabirokan iti kaggo. Nakatangad dagitoy iti pitak iti kauneg a maysa
agingga’t tallo pulgada.
Makaala agingga’t dua gasut a pedaso iti
aramag dagiti nalaing nga agkurimes. Kaimas ti kaggo iti bulan ti Abril ken
Mayo. Natabada kadagitoy a bulan.
Kas kuna dagiti aglaklako, agpaut ti kaggo
iti makalawas manipud pannakaitakdangna. Maibalakad a saan a dandanuman wenno
ikabil iti supot a plastik tapno saan a bumara ken malungnguop a pakatayan
dagitoy. Pagtalinaeden dagitoy iti nairanta a pagyananda a naaramid iti bulong
ti nipa. Saan pay nga ikainitan wenno ikabil iti napudot a lugar.
Malaksid iti pannakaaramat ti kaggo a kas
taraon, ti kalub daytoy ti maysa kadagiti paggapuan ti apog a maaramat iti mama
a buklen ti gawed, apog ken bua. Iti pannakaisagana ti apog, maurnos dagiti
kalub ti kaggo iti napagtutuon a napisi a nagango a kawayan sa mapuoran.
Maar-aramat pay ti ukis ti kaggo a pagaramid kadagiti souvenir items.
Maipalagip pay a ti kalub ti kaggo ti maysa
kadagiti kangrunaan a naar-aramat iti pannakapempen dagiti kabiti iti pannakaipatakder
dagiti simbaan ken dadduma pay a patakder idi panawen dagiti kastila. Kuna
dagiti historiador nga adu ti napempen a kalub ti kaggo iti igid dagiti karayan
ken uray kadagiti naugot a paset dagiti bagi ti danum nga inurnong dagiti
nagkauna nga agindeg iti Tanap ti Cagayan tapno aramidenda nga apog.
Maysa ketdi kadagiti kangrunaan a pagpeggadan
daytoy a nabiag ti nalabes a pannakakalapda ken iti saan a matiptiped a polusion.
Ket no awan ti maisayangkat a wagas a pangrisut kadagitoy a parikut, addanto la
ketdi panawen a mapukaw dagiti kaggo iti Cagayan.#
(Nai-Bannawag Hunio 6,2011)
 |
| Naukap a kaggo. Nananam ti nalukmeg a bagasna. Kasla higante a bennek/tukmem/dukiang daytoy a makurkurimes iti kanipaan wenno iti "brackish water" (iti nagsabatan ti apgad ken tamnay wenno nagsabatan ti baybay ken karayan). Adu ti mamati a nasamay nga aprodisiak daytoy gapu iti langa ti bagasna no maukap. |
 |
| Bagas ti nasulib a kaggo |
 |
| Tinuno a kaggo... no nagungap bassit, mayaten... naimas nga igupen ti nabara ken nakanannanam a digo iti shell-na no kattuno. Naimas nga isawsaw iti sukat' sili wenno nakalamansian a soy. |
 |
Sangasiliasi a kaggo a madama a mapalkang
|
 |
Naperresan
a kaggo a natemplaan iti sangkabassit nga asin, nagalip a lasona, ken
natadtad a laya. Mabalin nga ipis-itan iti sili no kursonadam.
|
*NABULOD KEN NI DEXTER MARIN FABITO DAGITI DADDUMA A LADAWAN
No comments:
Post a Comment